رژیم غذایی در کم خونی و فقر آهن

کم خونی وضعیتی است که در آن تعداد یا اندازه گلبولهاي قرمز و یا مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل

اکسیژن و دي اکسیدکربن بین خون و سلولهادچار اختلال میشود. از علل ایجادکننده کم خونی میتوان کمبودهاي تغذیهاي، خونریزي،

ناهنجاريهاي ژنتیکی، بیماريهاي مزمن و یا مسمومیتهاي دارویی را نام برد. منظور از کم خونیهاي تغذیه اي کمخونیهایی است که در

اثر دریافت ناکافی مواد مغذي ایجاد میشوند. از مهمترین مواد مغذي جهت خونسازي که کمبود آنها موجب بروز کمخونی میشود

میتوان به آهن، ویتامین ب 12 و اسیدفولیک اشاره کرد. از بین آنها کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایعترین کم خونیهاي تغذیهاي

است 

کم خونی ناشی از فقر آهن

فقر آهن یکی از شایعترین اختلالات تغذیهاي در کشورهاي در حال توسعه و مهمترین علت کم خونی تغذیهاي در کودکان و زنان
در سنین باروري است که با ایجاد گلبولهاي قرمز کوچک و کاهش میزان هموگلوبین مشخص میشود که این بیماري سبب اتلاف منابع
و مراقبتهاي بهداشتی، کاهش بهره وري در اثر افزایش میزان مرگ و میر ابتلا به بیماري در مادران و کودکان و بالاخره کاهش ظرفیت
جسمی و روانی در بخش بزرگی از جامعه میشود

میزان نیاز به آهن

میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است. مثلا زنان باردار به علت افزایش حجم خون، رشد
جنین و جفت و سایر بافتها به آهن بیشتري نیاز دارند. به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر کم خونی قرار دارند. در شیرخواران در
صورت سلامت مادران، میزان آهن موجود در شیر مادر براي  4 تا 6 ماه اول زندگی کافی است. ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد
می شوند، ذخایر آهن کم بوده و باید از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراکی خورانده شود. همچنین بستن پیشاز موقع بند ناف نیز
به این دلیل که نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم می کند، خطر فقر آهن را افزایش می دهد

دلایل فقر آهن

دلایل گوناگونی براي کمبود آهن وجود دارد که از آن جمله میتوان به علل زیر اشاره کرد

1. دریافت ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی مورد استفاده که در آن آهن کمی وجود دارد، مانند بعضی از رژیمهاي گیاه خواري
   
2. جذب ناکافی آهن در اثر اسهال، کاهش ترشح اسید معده، مشکلات گوارشی یا تداخلات دارویی و داروهایی مثل کلستیرامین،
   سایمتیدین، پانکراتین، رانیتیدین و تتراسایکلین
3. افزایش نیاز به آهن براي افزایش حجم خون در دوران نوزادي، نوجوانی، بارداري و شیردهی
4. خونریزي زیاد در دوران عادت ماهانه و یا در اثر جراحات یا ناشی از همورویید (بواسیر) یا بیماريهاي بدخیم و انگلها - کمبود
   

آهن در مردان بزرگسال معمولا در اثر از دست دادن خون است

علایم کم خونی ناشی از فقر آهن

بعضی از علایم کمخونی فقر آهن عبارتند از: رنگ پریدگی پوست، زبان و مخاط داخل لب و پلک چشمها، خستگی زودرس، سرگیجه
و سردرد، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، حالت تهوع و در کمخونی شدید گود شدن روي ناخن(ناخن قاشقی

درمان کم خونی ناشی از فقر آهن

نمکهاي ساده آهن مثل سولفات فروي خوراکی کاملا موثر بوده و به شکل قرص، کپسول یا مایع است و باید مصرف آنها تا چندین ماه ادامه
یابد. چنانکه این قرصها با معده خالی مصرف شوند جذب آنها بهتر و بیشتر صورت می گیرد، ولی در این حالت سبب تحریک معده و بروز
مشکلات گوارشی میشوند. عوارض گوارشی ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع، دل پیچه، سوزش قلب، اسهال یا یبوست را میتوان به حداقل
می رساند، به شرطی که آهن را با میزان بسیار کم مصرف کرده و به تدریج به میزان آن افزوده تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر است قرص آهن
در آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابند

به همراه آهن پیشنهاد میشود. علاوه بر C جذب آهن را افزایش میدهد. به همین دلیل معمولا مصرف ویتامین C ویتامین
درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه کرد. جذب آهن غذا اغلب تحت تاثیر شکل آهن موجود در آن میباشد. آهن
موجود در پروتئینهاي حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی، پرندگان (آهن هم) بیشتر جذب میشود، در حالی که جذب آهن پروتئینهاي
جذب آهن سبزيها و میوهها (آهن C گیاهی مانند سبزيها و میوهها (آهن غیرهم) کمتر میباشد. باید توجه داشت که ویتامین
غیرهم) را بیشتر میکند. مصرف چاي همراه یا بلافاصله بعد از غذا میتواند جذب آهن را تاحدصفر تا پنج درصد کاهش دهد. قهوه،
تخممرغ، شیر و لبنیات، نان گندم، حبوبات (حاوي اسید فیتیک) و فیبرهاي غذایی جذب آهن را به علت تشکیل کمپلکسهاي نامحلول
کاهش میدهند. بنابراین فرآوردههاي حاوي آهن، طی یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف هر یک از این مواد نباید مصرف شود

منابع غذایی آهن دار

منابع غذایی آهن دار عبارتند از جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم مرغ، سبزيهاي داراي برگ سبز تیره مانند جعفري،
اسفناج و حبوبات، مثل عدس و لوبیا همچنین میوه هاي خشک (برگه ها) بخصوص برگه زردآلو و دانه هاي روغنی

عوامل افزایش دهنده جذب آهن و منابع غذایی آنها

1.  اسید سیتریک و اسید اسکوربیک یا ویتامین ث که در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزيها، آب پرتقال،
   لیمو شیرین، لیمو ترش، سیب و آناناس وجود دارند می توانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند
2. اسید مالیک و اسید تارتاریک که در هویج، سیب زمینی، چغندر، کدوتنبل، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم موجود است نیز سبب
   افزایش جذب آهن میشوند
3. محصولات تخمیري مثل سس سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده میشود

توصیه هاي کلی زیر را به کار ببندید

• استفاده از غذاهایی که غنی از آهن می باشند
  
• استفاده از منابع غذایی حاوي ویتامین ث هر وعده غذایی جهت جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گریبفروت، گوجه
  فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبز، لیمو ترش
• گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی
• پرهیز از مصرف چاي یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا
• برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست
  
• تصحیح عادات غذایی غلط (مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاك، یخ) که خود از علایم کم خونی فقر آهن
   می باشند
• مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه جهت پیشگیري به موقع و یا بهبود کم خونی
• استفاده از نانهایی که از خمیر ورآمده تهیه شده اند
• استفاده از خشکبار مثل توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن هستند
  
• استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده
• شست و شو و ضد عفونی کردن سبزيهایی که استفاده می کنید
• شستن کامل دستها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا و پساز هر بار اجابت مزاج
• مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداري تا سه ماه پساز زایمان در زنان باردار
• مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان

منبع: اطلاع رسانی پزشکان ایران

نظر یادتان نره                        

حیفتان می آید نظر ندین